Moją pacjentką od kilku lat jest adoptowana Kola. Kola to bardzo spokojna, wrażliwa na hałas suczka, Sylwester to dla niej prawdziwy koszmar. Kola ma 12 lat, niedoczynność tarczycy, nie była wysterylizowana ponieważ kilka lat temu kiedy jej opiekunka chciała ją poddać zabiegowi w badaniach biochemicznych krwi kwalifikujących ją do zabiegu okazało się, że ma bardzo podwyższony enzym wątrobowy ALT. Aktualnie suczka jest na odpowiedniej diecie hepatic Royal canine, przyjmuje leki regulujące poziom jej hormonów tarczycy oraz usprawniające pracę jej wątroby. Ponad trzy miesiące temu opiekunka Koli zgłosiła się do mnie z suczką z problemem przedłużonej rui.
Za ruję przedłużoną uważa się jeżeli owulacja nie wystąpiła w ciągu 25-30 dni od momentu rozpoczęcia fazy proestrus, objawy rujowe (krwista wydzielina z pochwy i charakterystyczne zachowanie) ciągle się utrzymują, a w rozmazie pochwowym przeważają komórki powierzchowne. Przedłużona ruja może być spowodowana torbielami i guzami jajnika.
Przedłużona ruja to zjawisko mogące wystąpić u różnych ras, szczególnie po pierwszej rui po uzyskaniu dojrzałości płciowej. Może również wystąpić u suk nie poddanych zabiegowi owarioktomii lub owariohisterektomii lub u suk, u których podczas owariektomii nie usunięto całej tkanki jajnikowej(cała gonada lub jej część podlegają ryzyku chorób jak nowotworzenie lub powstawanie torbieli). Przy przedłużonej rui Po fazie przedrujowej pojawia się ruja. która zamiast trwać 9 dni przedłuża się nawet do 28 dni czy nawet dłużej (okres akceptacji samca).
U młodych suk przedłużona ruja występuje dość często i najprawdopodobniej wynika z z nieefektywnej folikulogenezy i owulacji, zazwyczaj nie dochodzi do powstania torbieli. Młode psy dobrze reagują na leczenie prowadzące do luteinizacji torbieli i można spodziewać się, że w kolejnych cyklach przebieg fazy pęcherzykowej i owulacji będzie prawidłowy. U starszych psów torbiele jajnika najczęściej nawracają.
Torbiele jajnika pęcherzykowe oraz te które uległy częściowej luteinizacji, moga wytwarzać i wydzielać estrogeny oraz progesteron ( wydzielanie progesteronu zależy od stopnia luteinizacji torbieli). Prawidłowo pęcherzyki jajnikowe ulegają przedowulacyjnej luteinizacji, po której dochodzi do owulacji i powstania ciałek żółtych, jednak torbiele pęcherzykowe w wyniku częściowej luteinizacji nie owulują.
Inną przyczyną przedłużonej rui mogą być czynnie hormonalnie nowotwory jajnika, występują głównie u starszych psów. Czynnym hormonalnie nowotworem jest najczęściej błoniak ziarnisty (folliculoma).
Należy pamiętać, że również podawane estrogeny w celu przerwania ciąży także mogą powodować przedłużenie fazy oestrus prawdopodobnie dlatego, że mogą przyczyniać się do powstawania torbieli jajnikowych.
Warto pamiętać, że rzadko ale przyczyną przedłożonej rui mogą być choroby wątroby i przypuszcza się, że wynika to z wadliwego metabolizmu hormonów płciowych w hepatocytach. Przypomnę ,że Kola od kilku lat ma problemy z wątrobą i otrzymuje w związku z tym odpowiednia dietę oraz leki.
U Koli zostały wykonane badania biochemiczne i morfologiczne krwi w tym poziom hormonów płciowych, badania moczu, badanie USG , badanie cytologiczne wymazu z pochwy wszystko wskazywało na obecność torbieli jajnika. Miałyśmy nadzieję, że jednak ruja się skończy i po jej zakończeniu po okresie 2-3 miesięcy wykonam sterylizację. Ruja skończyła się po prawie dwóch miesiącach, suczka została poddana sterylizacji i tak wyglądały jej jajniki oraz macica.
Torbiele jajnikowe mogą rozwinąć się jedno lub obustronnie, predysponowane są starsze suczki choć można je również spotkać u młodych suk i to nawet w wieku poniżej roku.
Torbiele pęcherzykowe
Torbiele pęcherzykowe występują najczęściej – powstają z nieowulowanych pęcherzyków jajnikowych, określa się ja jako cienkościenne struktury pęcherzykowe przekraczające wielkość dojrzałych pęcherzyków jajnikowych oraz oraz wszelkie twory pęcherzykowe obecne na jajnikach poza fazą pęcherzykową ich aktywności.
Według badań Bosted, Jung, Wehrend, Boryzycko u 94% suk wykazujących objawy kliniczne były to najczęściej torbiele pęcherzykowe.
Objawy :
- uzależnione są od wydzielniczości oraz wielkości torbieli, zdarza się że nie występują żadne objawy a torbiele są wykrywane przypadkowo podczas zabiegów sterylizacji, laparotomii, czy badań diagnostycznych
- torbiele prowadzą do długotrwałego wydzielania estrogenów a to prowadzi do przedłużonej rui, trwającej czasem tygodniami lub rui ciągłej (nimfomanii)
- torbiele o dużej masie, rozmiarach mogą powodować ból i dyskomfort zwierzęcia
Diagnostyka :
- wywiad – niekompletna owariektomia, terapia hormonalna, schorzenia wątroby, przerywana ciąża ..
- rozpoznanie ustala się na podstawie obrazu klinicznego
- badanie kliniczne – pod wpływem estrogenów macica, błona śluzowa pochwy wyglądają jak podczas rui ( macica dobrze wyczuwalna, jędrna, błona śluzowa przekrwiona, różowa, wilgotna),
- badanie USG, tomograficzne
- badanie cytologiczne wymazu z pochwy – obecność zrogowaciałych komórek wskazuje na zwiększony poziom estrogenów we krwi
- oznaczenie hormonów płciowych we krwi – stężenie 17β-Estradiolu może przekraczać 100pg/ml, czasem również progesteronu
Terapia :
Farmakoterapia obejmuje podawanie HCG w formie iniekcji , niektórzy zalecają stosowanie progestagenów w iniekcji lub per os jednak należy pamiętać, że stosowanie progestagenów predysponuje do rozwoju ropomacicza.
Torbiele luteinowe
Oprócz najczęściej występujących torbieli pęcherzykowych można spotkać torbiele luteinowe – wywodzą się z torbieli pęcherzykowych, których ściana uległa luteinizacji. Utrzymujący się wysoko poziom progesteronu przy niskim stężeniu estradiolu dłużej niż 2-3 miesiąca może sugerować obecność zmian patologicznych wydzielających hormony np, właśnie torbieli luteinowych. W związku z tym iż wydzielają progesteron mogą być przyczyną zatrzymania cyklu jajnikowego i braku rui a co za tym idzie problemów z zapłodnieniem suki.
Torbiele nabłonkowe oraz sieci jajnika
Torbiele te mogą osiągać średnicę 2 cm, wysłane nabłonkiem jedno lub wielowarstwowym, nie są aktywne hormonalnie. Występują również torbiele około lub nadjajnikowe jako konsekwencja wad rozwojowych.
Choroby współistniejące
Występowanie torbieli jajników może łączyć się z obecnością innych chorób szczególnie macicy w wyniku oddziaływania tych samych czynników na jajniki i macicę czyli np. pod wpływem stosowania egzogennych hormonów lub endogennych dysfunkcji hormonalnych. Zmiany w macicy mogą też być wtórnymi w wyniku czynności wydzielniczych torbieli jajnikowych.
Literatura :
„Gross Pathology and Endocrinology of Ovarian Cyst in Bitches” Y.Knauf, H.Bosted, K. Failing, S.Knauf, A. Wehrend
„Clinical and endocinological fidings of bitches with ovarian cyst syndrom” Bosted H., Jung.C., Wehrend A., Boryzcko Z.
R. Payan-Carreira and M.A. Pires. Ovarian Cysts in Dogs´ Practice. In: Advances in Medicine and Biology. Vol 94, 2016
„Rozród i położnictwo psów według Allena” Gary C.W. England
„Choroby wewnętrzne małych zwierząt” R.W. Nelson, C.G. Couto
„Kliniczna endokrynologia psów i kotów” AD Rijnberk Hans S. Kooistra
MW 2015 „Torbiele jajnikowe u suk i kotek ” dr hab. Andrzej Max
„Gruczolakorak surowiczy jajnika suki. Opis przypadku” Maria Katkiewicz
„Nowotwory układu moczowo-płciowego u psów i kotów. Część III. Nowotwory jajników, macicy i pochwy” Rafał Sapierzyński
Nie wyrażam zgody na kopiowanie i wykorzystywanie na innych serwisach lub stronach internetowych zdjęć i treści mojego autorstwa. Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.Nr 24,poz.83), jakiekolwiek korzystanie z treści oraz zdjęć tego bloga (kopiowanie, drukowanie, rozpowszechnianie) bez pisemnej zgody właściciela jest zabronione.
Katarzyna Gryglewska